Για τα super market εν Ελλάδι - Γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης

Σε ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον άρθρο της σχετικά με τα super market εν καιρώ πανδημικής κρίσης, η εφημερίδα 'Ναυτεμπορική,' αντλώντας στοιχεία από το 'Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων,' παρουσιάζει τα στοιχεία εκείνα που δείχνουν ό,τι τα διάφορα super market κατά την διάρκεια της τρίτης εβδομάδας του Οκτωβρίου, προέβησαν σε αύξηση του ποσοστού επί των πωλήσεων τους. 

Πιο συγκεκριμένα, στο άρθρο τονίζεται πως «αύξηση τζίρου κατά 7,2% στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων σημειώθηκε την τρίτη εβδομάδα του Οκτωβρίου αγγίζοντας τα 117,12 εκατ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη του 2019 που ήταν 109,24 εκατ. ευρώ. Η ανάπτυξη της αγοράς τη συγκεκριμένη εβδομάδα, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αγορά της Αττικής, που ελέγχει μερίδιο σχεδόν 54% και η οποία «έτρεξε» με ρυθμό 7%. Αξίζει να σημειωθεί, ότι στο σύνολο της αγοράς είχε προηγηθεί αύξηση πωλήσεων 5,5% την δεύτερη εβδομάδα του Οκτωβρίου, όπου ο τζίρος στο οργανωμένο λιανεμπόριο άγγιξε τα 118,26 εκατ. ευρώ, έναντι 112,11 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο έναν χρόνο πριν».

 Μία πρώτη ανάγνωση των στοιχείων, δείχνει πως τα super market, λίγο πριν την επιβολή της δεύτερης 'καραντίνας,' η εφαρμογή της οποίας δύναται να επηρεάσει δραστικά την κυκλοφορία και την κίνηση των ατομικών υποκειμένων, πέτυχαν να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους, πετυχαίνοντας βελτίωση των επιδόσεων τους σε έναν βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. 

Κάτι που σημαίνει πως εάν παραθέσουμε και τα στοιχεία που αφορούν την δεύτερη εβδομάδα του Οκτωβρίου, θα παρατηρήσουμε πως την τρίτη εβδομάδα του μήνα, τα super market (συγκριτική προσέγγιση) αύξηση κατά 1,7% τα κέρδη τους. Πέραν του ποσοστού επί των πωλήσεων, τα δεδομένα είναι χαρακτηριστικά, και ως προς την διάσταση της συγκριτικής αποτύπωσης που ενέχει ορίζοντα ενός έτους: Μεταξύ του Οκτωβρίου 2019 και του Οκτωβρίου του 2020, τα super market ως χώρος κίνησης και αγοράς, έχουν βελτιώσει κατά τι την θέση τους, με βάση τους όρους της κερδοφορίας, φθάνοντας στα 118,26 εκατομμύρια έναντι 112, 11 εκατομμύρια ευρώ, την προηγούμενη χρονιά.

 Η όλη εικόνα διευρύνεται, λαμβάνονταν υπόψιν τους αυξημένους μέσους όρους ή αλλιώς, τα αυξημένα ποσοστά κέρδους που εμφάνισαν αλυσίδες super market την περίοδο της 'καραντίνας' την περασμένη άνοιξη. Ώς προς αυτό, θα επισημάνουμε πως οι τάσεις κερδοφορίας συνεχίζουν να αναπαράγονται και να διευρύνονται, συνεπεία και του ό,τι οι χώροι (οι περιώνυμες 'υπερ-αγορές'), δεν έπαυσαν να λειτουργούν, προσλαμβάνοντας, αφενός μεν τους επι-γενόμενους όρους 'κανονικότητας' ως χώροι όπου επι-τελείται η κίνηση και η επαφή, και, αφετέρου δε, λειτουργώντας ως πεδία, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, πολλαπλών επιλογών. 

Και πάνω σε αυτό το σημείο, εντοπίζουμε τον μετασχηματισμό της λειτουργίας των αλυσίδων super market, αυτής της «αμερικάνικης προέλευσης καινοτομία», όπως τονίζει ο Νίκος Ποταμιάνος στον τόμο για τα 100 χρόνια από την ίδρυση της ΓΣΕΒΕΕ (Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδος).

 Η διαδικασία του πανδημικού μετασχηματισμού, εγγράφει προσίδια και προσδιορίζει, μία σειρά πολλαπλών επιλογών, όπως: Την δυνατότητα επιλογής μίας ευρείας γκάμας προϊόντων που δεν εξαντλούνται μόνο στο διατροφικό κομμάτι, περιλαμβάνοντας και προϊόντα καθαριότητας και απολύμανσης που αποκτούν μία νέα αξία χρήσης ως απόρροια της πανδημίας. Την δυνατότητα της άμεσης κοινωνικής επαφής, μέσω της χρήσης μάσκας εντός super market που αποτέλεσε ένα από τα πρώτα μέτρα σχετικά με την κίνηση στους συγκεκριμένους χώρους λιανεμπορίου, εκεί όπου οι ενίοτε μεγάλοι διάδρομοι συμβάλλουν στην επι-τέλεση του διαλόγου (και όχι μόνο). 

Την αίσθηση της οργάνωσης της καθημερινότητας που αρθρώνεται και γύρω από την μετάβαση σε ένα super market ή και σε ένα συνοικιακό κατάστημα, στοιχείο που σχετίζεται και με το και με το οικογενειακό και μη, πρόσημο της βόλτας. Την πρόσληψη μίας οιονεί ψηφιακής σφαίρας η οποία και καθιστά διαθέσιμη την γκάμα των διαθέσιμων προϊόντων ενός καταστήματος σε ηλεκτρονικές συσκευές (συμπυκνωμένη 'αγορά), σφαίρα που συναρθρώνεται εμπρόθετα με την εν-σώματη διάσταση της μεταφοράς των προϊόντων στην οικία του πελάτη, φέροντας, τόσο την ψηφιακή διάσταση, όσο και την 'διανομή κατ' οίκον' από εργαζόμενο του καταστήματος εντός του οργανογράμματος λειτουργίας ενός super market, με τον εργαζόμενο-διανομέα να αναδεικνύει τις μεταβολές που έχουν πραγματοποιηθεί στο επίπεδο του εσωτερικού καταμερισμού της εργασίας.

 Το εργατικό υποκείμενο το οποίο και προβαίνει στη διανομή προϊόντων που έχουν επιλεγεί προς αγορά, προσφέρει την εργατική του δύναμη, προσιδιάζοντας προς τον άξονα της νοηματοδότησης της δικής του θέσης ως διαλεκτικά συνδεόμενης με τον ιδιωτικό χώρο του πελάτη (σημαίνον 'οικιακότητας') και του ιδιωτικού έως ημι-δημόσιου χώρου του καταστήματος, εκεί όπου τίθεται καταστατικά το ζήτημα των κοινωνικών-ταξικών σχέσεων και της οργάνωσης της εργασίας που επιμερίζεται ανά βάρδια (ωράριο εργασίας), ανά θέση (καθήκοντα εντός καταστήματος), και ανά είδος εργασίας, δεξιότητες και προσόντα.

Ακόμη και εάν ο καταμερισμός εργασίας εντός ενός super market υπενθυμίζει στην κλασικού τύπου εργοστασιακή οργάνωση, δεν παραπέμπει γραμμικά σε αυτήν.  Πιο πάνω έγινε λόγος για το εργατικό υποκείμενο που ενέχει την μορφή του διανομέα. 

Λαμβάνοντας αφορμή από αυτή την αναφορά, θα επισημάνουμε πως, η «εργατική τάξη δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μία δεδομένη εικόνα εργαζομένων αλλά ως μετασχηματιζόμενοι φορείς συγκεκριμένων κοινωνικών σχέσεων», κατά την διαπίστωση του Σπύρου Σακελλαρόπουλου, με την εργατική τάξη των καταστημάτων πώλησης προϊόντων να έρχονται σε επαφή με τις διάστικτες αφηγήσεις και δη της μικρο-αφηγήσεις της καθημερινότητας (των προσώπων που προσέρχονται στο κατάστημα), στο σημείο όπου οι θέσεις και η εν γένει παρουσία ρευστοποιούνται τόσο, ώστε να ανα-σύρουν στη δημόσια σφαίρα την ζωή των εργαζομένων εκτός καταστήματος. 

Οι «συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις» που δομούνται εντός super market, προβάλλουν ανάγλυφα το ό,τι τα super market αποτελούν μία κοινωνική έως και πολιτισμική σταθερά εν καιρώ πανδημίας και τη σύστοιχης 'καραντίνας,' προβαίνοντας σε κεφαλαιακή συσσώρευση τέτοιου τύπου, που επιτρέπει στους ιδιοκτήτες αλυσίδων super market να συμμετέχουν με καλύτερους όρους στον ευρύτερο ενδο-αστικό ανταγωνισμό. 

Μέχρι στιγμής όμως, δεν έχουν παρατηρηθεί, ως απόρροια της πανδημίας, τάσεις συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης στον συγκεκριμένο κλάδο, εκεί όπου χώρο απέκτησαν και τα παντοπωλεία που ευρίσκονται σε γειτονιές αστικών κέντρων, σε κωμοπόλεις και σε χωριά. Το και τα supermarket συνιστούν όψη του δια-μοιρασμού του κοινωνικού χρόνου, προχωρώντας στην έγκληση της ζωτικότητας και μίας ιδιαίτερου τύπου, προσμονής. Σχετικής με την παρουσία των παιδιών εντός ενός καταστήματος. Οι φιλικές σχέσεις, οι ανταλλαγές υποδειγμάτων βίου αναπαράγονται σε super market. 

Την περίοδο της κοινωνιο-υγειονομικής κρίσης και των προεκτάσεων της σε διάφορα πεδία δραστηριοτήτων (βλέπε εργασιακή επισφάλεια),  τα super market έχουν αποκτήσει και διευρύνει τον ‘ζωτικό’ τους χώρο στην αγορά, με το συνολικό ποσοστό κερδών να έχει μία διάσταση κατανομής. Λέγοντας κάτι τέτοιο, εννοούμε πως ο βαθμός και η ένταση της κεφαλαιακής συσσώρευσης δύνανται να διαφοροποιηθούν ως αποτέλεσμα του μεγέθους και της θέσης που έχει μία αλυσίδα στο συγκεκριμένο κλάδο λιανεμπορίου. Ένα σημαντικό τμήμα της κατανάλωσης, της πανδημικής κατανάλωσης πραγματοποιείται πλέον μέσω των super market που έχουν  προσαρμόσει την λειτουργία τους και τις κατευθύνσεις τους προς αυτή την κατεύθυνση.