Δεκεμβριανά: Η αρχή του αδελφοκτόνου πολέμου - Γράφει ο Θάνος Κάλλης

Τον Δεκέμβριο του 1944,ξεκίνησαν μια σειρά απο ένοπλες συγκρούσεις στην Αθήνα μεταξύ των αντιστασιακών δυνάμεων του Ε.Α.Μ.-Ε.Λ.Α.Σ. και του τακτικού ελληνικού στρατου,συνεπικουρούμενου και απο βρετανικές ενισχύσεις.Οι αιματηρές αυτές συγκρούσεις σηματοδότησαν την αρχή του αδελφοκτόνου εμφυλίου πολέμου,που αποτέλεσε μα βαθιά πληγή στην κοινωνία και στην νεότερη ιστορία της Ελλάδας.''Το αίμα φέρνει αίμα και άλλο αίμα''.Με αυτές τις λέξεις συνόψισε ο Γιώργος Σεφέρης την κατάσταση που επικρατούσε στην Αθήνα εκείνη την εποχή.

Τα συμπτώματα κρίσης άρχισαν να εμφανίζονται ήδη απο τα μέσα του 1943,όταν  το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με κύρια τη συμμετοχή του ΚΚΕ,επιτέθηκε στις υπόλοιπες αντιστασιακές οργανώσεις και τις κατέστρεψε,με την εξαίρεση του ΕΔΕΣ,ο οποίος περιορίστηκε στην περιοχή της Ηπείρου.Σταδιακά,μεταξύ των Ελλήνων πολιτικών του αστικού χώρου αναπτύχθηκε ο φόβος οτι οι δυνάμεις του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και  του ΚΚΕ θα επιζητούσαν να καταλάβουν την εξουσία με τη βία στην μεταπολεμική περίοδο.Η ''συμφωνία ποσοστών'' του Οκτωβρίου 1944 μεταξύ Στάλιν και Τσώρτσιλ προέβλεπε την περιέλευση της Ελλάδας στη βρετανική σφαίρα επιρροής και σε μεγάλο βαθμό προδίκαζε και το μεταπολεμικό πολιτικό καθεστώς της.

Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας απο τους Γερμανούς κατακτητές (12 Οκτωβρίου 1944), η κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου -στην οποία συμμετείχαν όλες οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου- ανέλαβε το δύσκολο έργο της ανόρθωσης της χώρας.Στην κυβέρνηση είχε δεχθεί να προσχωρήσει και ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ,της οποίας έξι στελέχη ανέλαβαν υπουργεία.Τα προβλήματα που έπρεπε να αντιμετωπιστούν άμεσα ήταν το πολιτειακό ζήτημα -μοναρχία ή αβασίλευτη δημοκρατία-,η παραπομπή σε δίκη και τιμωρία των δωσίλογων,η ίδρυση εθνικού στρατού και αστυνομίας και η διάλυση των αντιστασιακών ενόπλων δυνάμεων.Η βάση πάνω στην οποία κινούνταν η πολιτική του Παπανδρέου ήταν η Συμφωνία της Καζέρτας,η οποία τοποθετούσε τις ελληνικές δυνάμεις (εθνικό τακτικό στρατό,ανταρτικές ομάδες) υπό βρετανική συμμαχική διοίκηση και συγκεκριμένα υπό τον Βρετανο στρατηγό Σκόμπυ.

Αναμφίβολα,το κορυφαίο πρόβλημα που αντιμετώπίζε η κυβέρνηση είναι η μεθόδευση του αφοπλισμού των διαφόρων  ανταρτικών ομάδων και η δημιουργία ενός εθνικού στρατού.Το θέμα αυτό θα μπορούσε να καθορίσει αποφασιστικά την κατανομή της εξουσίας μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων.Ο Γεώργιος Παπανδρέου προτείνει γενικό αφοπλισμό απο τον οποίο όμως θα εξαιρούνταν η τρίτη ελληνική ορεινή ταξιαρχία και ο Ιερός Λόχος,μονάδες που είχαν συγκροτηθεί απο τους Άγγλους και είχαν λάβει μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις της Μέσης Ανατολής και της Ιταλίας(Μάχη του Ρίμινι).Οι υπουργοί του ΕΑΜ αντιπροτείνουν τον ταυτόχρονο αφοπλισμό των αντιστασιακών οργανώσεων και των στρατιωτικών σχηματισμών της Μέσης Ανατολής.

Οι διαπραγματεύσεις για τον αφοπλισμό των ένοπλων σωμάτων ναυάγησαν στις 28 Νοέμβρη και την 1η Δεκεμβρίου οι εαμικοί υπουργοί παραιτήθηκαν απο την κυβέρνηση εθνικής ενότητας.Σε μια επίδειξη ισχύος,το ΕΑΜ διοργανώνει την κυριακή 3 Δεκεμβρίου ένα μεγάλο παναθηναϊκό  συλλαλητήριο στην Πλατεία Συντάγματος,στο οποίο υπολογίζεται ότι έλαβαν μέρος πάνω απο 100.000 πολίτες.Το συλλαλητήριο βάφτηκε στο αίμα,καθώς οι διαδηλωτές δέχθηκαν καταιγισμό πυρών απο την πλευρά των δυνάμεων ασφαλείας,με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 28 άτομα και να τραυματισθούν 148.Την άλλη μέρα,4 Δεκεμβρίου,ξεσπά η γενική απεργία  που έχει κηρύξει το ΕΑΜ.Συγχρόνως,μονάδες του Ε.Λ.Α.Σ.(στρατιωτικός βραχίονας του Ε.Α.Μ.) καταλαμβάνουν αστυνομικά τμήματα και αφοπλίζουν τους αστυνομικούς.Ένα κύμα τρομοκρατίας άρχισε να επικρατεί στην Πρωτεύουσα.Τα Δεκεμβριανά,η πρώτη φάση του εμφυλίου πολέμου άρχιζε. 

Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν επί ενα περίπου μήνα με πολλα θύματα και στον άμαχο πληθυσμό.Στις 11 Ιανουαρίου του 1945 ο ΕΛΑΣ αναγκάστηκε στρατιωτικά να υπογράψει ανακωχή με τους Βρετανούς και στις   12 Φλεβάρη έληξαν τυπικά τα ''Δεκεμβριανά'' με την Συμφωνία της Βάρκιζας,όπου προέβλεπε ματαξύ άλλων την αμνηστία των πολιτικών αδικημάτων και την διάλυση των ανταρτικών οργανώσεων και την παράδοση των όπλων του Ε.Λ.Α.Σ. μέσα σε δύο εβδομάδες.Η γαλήνη που  επανήλθε στην χώρα ήταν επιφανειακή  και πολλοί απο τις δυο πλευρές δεν  είχαν  αποδεχτεί την συμφωνία της Βάρκιζας.Αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσει η δεύτερη φάση του εμφύλιου πολέμου(1946-49) μεταξύ του εθνικού στρατού και των ανταρτών του ΕΑΜ και  η χώρα να βρεθεί στη δραματικότερη περίοδο της νεώτερης ιστορίας της και στην εποχή του εθνικού διχασμού.Οι υλικές καταστροφές υπήρξαν ανυπολόγιστες και οι νεκροί έφτασαν στις σαράντα χιλιάδες και στα δυο μέτωπα.Κατά τον τρίτο χρόνο των συγκρούσεων,εκατό χιλιάδες περίπου άτομα,εκούσια ή αναγκαστικά πέρασαν τα σύνορα και εγκαταστάθηκαν σε κομμουνιστικές των Βαλκανίων και στη  Σοβιετική Ρωσία.Οι τελευταίες σκληρές μάχες δόθηκαν  στα  βουνά Γράμμο και Βίτσι και έληξαν με ήττα των ανταρτών.

Αυτά συνέβησαν στην πατρίδα μας,πριν περίπου 75 χρόνια,όταν,αντί η Ελλάδα να βρίσκεται στο πλευρό των νικητών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και να εισέρχεται σε μια περίοδο ευημερίας,βυθίστηκε σε μια εμφύλια σύγκρουση -με ανυπολόγιστες υλικές ζημιές και τεράστιες ανθρώπινες απώλειες-,απο την οποία τελικά βγήκαν όλοι ηττημένοι.Και αυτοί που τέθηκαν στην υπηρεσία του Λονδίνου και αυτοί που έβλεπαν σαν πρώτη πατρίδα τους την Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και όχι την Ελλάδα.Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλοι είμαστε Έλληνες πολίτες,ανεξαρτήτως πολιτικών φρονημάτων,ζούμε στην ομορφότερη χώρα του κόσμου με απαράμιλλο πολιτισμό και πρέπει να υπάρχει εθνική ομοψυχία στα κρίσιμα ζητήματα,για την πρόοδο της πατρίδας μας και για το μέλλον των παιδιών μας.

Θάνος Κάλλης
Δικηγόρος-Ιστορικός